Het succes van Lesson Study: samen werken aan leraarprofessionalisering

Hoe kunt u effectief werken aan verdere professionalisering van de leraar? Een professionaliseringsaanpak die in Nederland aan populariteit wint is Lesson Study. Deze aanpak – afkomstig uit Japan – is één van de snelst groeiende professionaliseringsaanpakken wereldwijd.  Wat is het succes achter deze aanpak? En wat kan het betekenen voor de doordachte inzet van ict in de leersituatie? In dit artikel leest u er meer over.

Door: Laura Westerveld en Manel van Kessel  | Kennisnet
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Professor Sui Lin.

In Japan wordt Lesson Study al sinds het begin van de vorige eeuw ingezet bij de professionalisering van leraren. In deze aanpak staat de eigen onderwijspraktijk, met een focus op het leren, en de leeractiviteiten van leerlingen centraal.

De aanpak is verrassend eenvoudig: in kleine samenwerkende teams ontwikkelen leraren via het doorlopen van een gestructureerde onderzoekscyclus een gezamenlijk ontwerp, van een zogenaamde onderzoeksles. Vervolgens geven en observeren zij de les en bespreken deze na.

Wat is het? 

Het doel van de aanpak is om het didactisch handelen van leraren en daarmee het leren van leerlingen te verbeteren (De Vries, Verhoef, & Goei, 2016). Lesson Study is een professionaliseringsvorm waarbij een team leraren op systematische wijze de eigen lespraktijk bestudeert op basis van een gezamenlijk ervaren leerprobleem.

In Lesson Study staat de eigen onderwijspraktijk, met een focus op het leren, en de leeractiviteiten van leerlingen centraal.

De aanpak onderscheidt zich van anderen professionaliseringsaanpakken door de expliciete aandacht voor het leren van de leerlingen en de leersituatie. Het is een benadering om samen met collega’s vat te krijgen op het onderwijs in de eigen school, en dit samen naar een hoger plan te brengen. Dit doen zij door regelmatig stil te staan bij de vraag: stimuleert deze les het leren van de leerling nu echt, of kan ik met deze les tegemoet komen aan de onderwijsbehoeften van de leerlingen?

Hoe werkt het? 

Het model dat in Nederland is ontwikkeld, bestaat uit een cyclus van 6 fasen. Hierbij wordt gewerkt in een team, van ongeveer 4 tot 6 collega’s. De teamsamenstelling kan op allerlei verschillende manieren worden ingedeeld. Denk hierbij aan een indeling op basis van het leerjaar waarin wordt lesgeven, interesse, of een specifiek vakspecialisme.

Ook kan de aanpak zowel schoolgebonden als schooloverstijgend worden ingezet, bijvoorbeeld in groepjes leraren van eenzelfde vakgebied of met leraren van verschillende scholen. Met het team worden alle fasen van het proces doorlopen, waarbij er eigenlijk een mini-onderzoek plaatsvindt naar de leersituatie (De Vries, Verhoef, & Goei, 2016).
Bekijk alle zes de fases en het model op de website van Kennisnet.nl

Hoe kan de aanpak bijdragen aan een doordachte inzet van ict in de leersituatie?

Bij ict-bekwaamheid gaat het niet om een ict-vraagstuk, maar om de vraag: ‘Hoe krijgt u leraren in beweging en hoe creëert u een lerende organisatie?’.  Er zijn natuurlijk verschillende aanpakken mogelijk, denk aan de aanpak van Stichting Leerkracht, maar Lesson Study is ook een mogelijke benadering voor dit vraagstuk.

Uit recent onderzoek blijkt dat de aanpak een grote impuls geeft aan de professionele community (Schot, van Look, & van Dijk, 2020). Volgens Schot en collega’s biedt de aanpak structuur aan een gesprek over (goed) onderwijs, waarbij diverse teamleden gebruik kunnen maken van de beschikbare expertise binnen de school en/of van wetenschappelijke literatuur. Dit blijkt ook uit recent onderzoek van Schipper, de Vries, Goei en van Veen (2019). Hieruit kwam naar voren dat leraren aangeven dat zij met andere ogen kijken naar het leren van hun leerlingen (Schipper, Goei, de Vries, & van Veen, 2017).

Professionalisering ict-bekwaamheid van de leraar

Ook op het gebied van de professionalisering van de ict-bekwaamheid van de leraar is een effectieve aanpak van belang. Lesson Study kan bijdragen aan de elementen van een effectieve professionalisering van ict-bekwaamheid, zoals:

• actief leren
• doelgerichtheid
• verbinding met de werkpraktijk
• samenwerken
• een cultuur om van te leren

Waar kan ik het voor inzetten? 

De aanpak wordt voor verschillende doeleinden ingezet.  Bijvoorbeeld voor een doordachte inzet van ict. Mogelijke contexten hiervoor zijn:

• het inzetten van nieuwe technologieën in de les
• lessen ontwikkelen voor digitale geletterdheid
• hybride lessen ontwikkelen
• het lesdoel beter bereiken met de hulp van de inzet van ict.

Gemeenschappelijk aan deze verschillende contexten is dat het samen bespreken van lespraktijken als een krachtig middel wordt gezien om het leren van leraren te stimuleren.

Wat zijn de bevorderende factoren voor de effectiviteit? 

Uit onderzoeken blijkt dat de effectiviteit van de aanpak samenhangt met de volgende randvoorwaarden: (van de Vries, S., Roorda, G., & van Veen, K, 2017)

• Leraren kiezen zelf voor Lesson Study, zien er het nut van in en zijn gemotiveerd.
• Goede begeleiding, zowel op proces als op (vak)didactische inhoud, inclusief het verschaffen van goed materiaal.
• Aandacht voor de samenwerking tussen leraren in de teams.
• Een schoolleiding die de aanpak langdurig en inhoudelijk steunt, er tijd voor vrijmaakt, het goed organiseert  en de aanpak onderdeel maakt van het werk van leraren.

Hoe start ik?

Start met een klein team van enthousiaste leraren en een goed getrainde procesbegeleider (de Vries, & Van Uffen, 2020). Deze procesbegeleider kan zowel iemand binnen het schoolteam zijn als een externe. Verzamel enthousiastelingen in uw school en zorg ervoor dat de schoolleiding Lesson Study begrijpt, de werkwijze waardeert en het noodzakelijk vindt dat dit gaat plaatsvinden in de school.

Meer informatie 

Bekijk het artikel in zijn volledigheid op Kennisnet.nl

• Meer weten over Lesson Study? Kijk ook op lessonstudy.nl
• Benieuwd naar praktijkvoorbeelden?  Lees het artikel ‘Lesson Study verbetert de kwaliteit van je les’ op Leraar24.
• Binnenkort beschikbaar: Praktijkvoorbeeld waarin een school in het voortgezet onderwijs Lesson Study inzet om hybride lessen te ontwerpen.
• Binnenkort beschikbaar: Praktijkvoorbeeld waarin een school in het primair onderwijs Lesson Study inzet om digitale geletterdheid te integreren in een rekenles.

Houd de website van Lesson Study of Kennisnet in de gaten voor de laatste updates.